شاه تره گياهي است با نام علمي Fumara officinalis و يا گونه هاي ديگري از جمله f.Vaillantii که از خانواده شاه تره است و نام عمومي آن در جهان Fumitory است. گونه اول که گياه اصلي دارويي آن است بومي اروپا و آسياست.نام يک گونه از سرده شاهتره و از تيره شقايقيان، علفي يکساله با ساقه‌اي شکننده کوتاه و شاخه‌دار است. داراي گل‌هاي نامنظم و برگ هاي بريده است که چون با دست نرم کنند بوي دود مي‌دهد. در طعم او تلخي است.
شاخه هاي ظريف فراوان و برگ هايي با تقسيمات بسيار زياد، باريک و کوچک دارد. گل هاي شاتره کوچک به رنگ سفيد يا سفيد مايل به گلي است که به صورت مجتمع و گل آذين خوشه قرار گرفته اند. ميوه ها کوچک و کروي هستند. قسمت مورد استفاده ي شاتره تمام قسمت هاي هوايي آن مي باشد.
گونه ي Officinalis اين گياه در ايران رويش ندارد و آن چه به نام شاتره در بازار ايران وجود دارد، مربوط به دو گونه ي Parvifelora fumaria و Fumaria villantii است.
محل رويش:
در ايران اين گياه اغلب در دامنه هاي زاگرس بخصوص در دشت هاي(بيجار کردستان) و (اقليد فارس) يافت مي‌شود. در گويش عام به شاطره نيز شناخته مي‌شود. اين گياه بومي اروپا و آسياست. در کنار جاده ها به عنوان علف هرز مزارع مي رويد و بيشتر توسط کشورهاي شرقي اروپا صادر مي گردد. . بهترين زمان برداشت گياه در فصل بهار و بعد از زمان گل دهي است که گياه به طور کامل رشد کرده است.
ترکيبات مهم
قسمت هوايي گياه حاوي حدود يک درصد آلکالوئيد است. بيش از ۳۰ عدد آن ها تعيين فرمول شده اند. اکثر اين الکالوئيدها از مشتقات بنزيل ايزوکنيولين هستند.
مهم ترين اين آلکالوئيدها شامل فومارين(پروتوپين)، فوماري لين و سيناکتين هستند. از ديگر ترکيبات شاتره مي توان فلاوونوئيدها، اسيدهاي گياهي به ويژه اسيد فوماريک و موسيلاژ را نام برد.
خواص دارويي:
طبع آن گرم و خشک است و به گفته حکيمان طبع آن مرکب القوي است و در کتاب قانون بوعلي سينا طبع شاهتره را سرد و خشک بيان نموده است.
صفرا آور: آلکالوئيد پروتوپين موجود در شاتره مي تواند در مواردي باعث کاهش صفرا گردد و به اصطلاح داراي اثر Amphicholeretic است.
- همچنين در مشکلات قلبي-عروقي مصرف مي شود.
- در طب عوام از شاتره به عنوان ادرار آور، مسهل و جهت رفع مشکلات پوستي از جمله اگزما استفاده مي شود. اثر اخير را مربوط به وجود اسيد فوماريک در آن مي دانند.
اسيد فوماريک امروزه به طريقه ي سنتزي تهيه و در بعضي از فرمولاسيون هاي پوستي نظير داروهاي پسوريازيس مصرف مي شود.
آنتي کلي نرژيک، آنتي هيستامين، ضد ورم، ضد آريتمي، ضد عفوني کننده، ضد اسپاسم، تقويت کننده ي قواي جنسي، کاهش تپش قلب، معرق، مسهل، ادرارآور، تهوع آور، بالا برنده ي فشار خون ، پايين آورنده ي پرفشاري خون، آرام بخش، سمي، مقوي معده، بي حس کننده
پزشکان اروپايي و آمريکاي شمالي «شاهتره» را در گروه گياهاني قرار مي‌دهند که مصارف درماني متنوعي دارند زيرا اين گياه براي تسکين درد، بند آوردن خونريزي، سم‌زدايي از بدن، درمان بيماري‌هاي انگلي و درمان يبوست سودمند است. همچنين برخي از پزشکان آلماني و فرانسوي اين گياه را به عنوان دارويي موثر براي تصفيه خون تجويز مي‌کنند.
پزشکان در مورد تاثير گياه شاهتره بر کاهش قند خون و مقابله با ديابت اظهار داشتند: آزمايش ?? روزه روي موش‌هاي مبتلا به ديابت نشان داد که اين گياه مي‌تواند در کاهش گلوکز خون و کلسترول موثر باشد.
از ديگر خواص درماني گياه شاهتره و عصاره آن مي‌توان به بهبود اختلالات کبدي اشاره کرد. بررسي‌هاي چندين مطالعه نشان مي‌دهد ترکيب‌هاي موجود در شاهتره از آسيب رساندن به کبد جلوگيري مي‌کند.
شاهتره با افزايش تعريق بدن به کاهش تب کمک مي‌کند.
براي بيماري هاي سوداوي از دمکرده شاهتره استفاده گردد.
براي تصلب شرائين از عرق و دمکرده اين گياه استفاده شود.
برطرف کننده کمبود ويتامين ث مي باشد.
جهت يبوست شاهتره تازه را در شکر جوشانده به صورت شربت ميل کنند.
جهت تبخال از دمکرده شاهتره استفاده شود.
نوشيدن عرق آن استفراغ را متوقف مي سازد.
براي بيماري هاي کليه از دمکرده و عرق اين گياه مي توان استفاده کرد.
جويدن برگ تازه آن باعث محکم شدن لثه مي گردد.
از دمکردن اين گياه در ظروف فلزي خودداري شود.
به صورت دمکرده يک ساعت قبل از غذا بنوشيد اشتهاآور مي باشد.
براي اگزما ? گرم شاهتره را در ??? سي سي آب جوش روزي ? فنجان دم کرده ميل شود و شستشو دهيد و ?? گرم گياه خشک را در يک ليتر آب جوشانده اگزما را بشويند.
براي جوش و خارش پوست ? گرم شاهتره را در ??? گرم آب جوش ?? دقيقه دم کرده روزي ? فنجان بنوشند.
عوارض جانبي
مصرف مقدار عادي و دارويي شاتره داراي عوارض جانبي نيست. ولي مصرف مقادير بسيار زياد به دليل وجود آلکالوئيدهاي ذکر شده ممکن است باعث لرز، تشنج و مرگ گردد.
مصرف در بارداري و شيردهي
تا کنون اين موضوع مطالعه نشده است. بنابراين بهتر است در اين دور
