خار مريم
با نام علمي Silybum marianum) )وهمچنين شناخته شده در نزد مردم ايران با اسم ماري تيغال و با نام‌هاي شناخته شده در جهان از قبيل نام انگليسي خار شيري
(milk thistle), marian thistle, mary thistle
گياه خار مريم از رده دولپه‌اي‌ها، راسته گل‌مينا و تيره? کاسنيان ميباشد، اين گياه با بازه زماني رشد هر يک سال يا در بعضي نژادها هر دوسال بوده و خودرو ميباشد. شکل ظاهري معمول اين گياه، گلي با رنگهاي قرمز تا بنفش و برگهايي رنگ رفته و داراي رنگ سبز مايل به زرد و به‌همراه وريدهاي سفيد رنگ هستند.
اين گياه در طول دوره رشد خود، ?? تا ??? سانتي‌متر قد کشيده و داراي شکل تقريباً مخروطي شکل بوده. بوته اين گياه به طور ميانگين تا ??? سانتي‌متر قطر رشد داشته‌است. ساقه اين گياه معمولاً دراي حالت پنبه‌اي در دور خود بوده و بيشتر فضاي اين ساقه توخاليست. برگهاي اين گياه معمولاً داراي شکل مستطيلي يا به شکل نيزه در دور خود و پراکنگدي آنها معمولاً چندبرگي يا دو برگي است. سرگل خوش‌رنگ اين گياه ? تا ?? سانتي‌متر عرض و پهنا داشته. در نيمکره شمالي اين گياه از ماه خرداد تا اواسط شهريور و در نيمکره جنوبي اين گياه از آذر تا اوايل بهمن مي‌رويد. دانه اين گياه رنگ سبز تيره يا در بعضي نژادها سياه ميباشد و کاسه اين گل که دانه‌ها در آن قرار مي‌گيرند رنگ زرد مانندي دارد. برگهاي اين گياه پهن و داراي خالها يا رگه هاي سفيد است. گلهاي آن قرمز ارغواني است. ميوة ريز و پوست سفت آن قهوه اي، لك دار و براق است. اين گياه به آساني رشد مي كند و در طول كمتر از يك سال به سرعت به بلوغ مي رسد.
ساقة اين گياه در قسمتهاي فوقاني خود شاخه مي دهند و ارتفاع و طول اين گياه از ۴ تا ۱۰ پا مي رسد.
محل رشد
خار مريم اصالتاً بومي منطقه مديترانه است. اين گياه امروزه در سرتاسر نقاط دنيا از اروپا تا آسيا و از آفريقا تا آمريكاي شمالي گسترده شده است. اين گياه تنومند معمولاً در مناطق خشك و آفتابي رشد مي كند
فراوانترين منطقه رشد اين گياه، سواحل جنوب شرقي انگليس(که فراوانترين نقطه در کره زمين، اين منطقه است)، ايران، آمريکاي شمالي و استراليا و نيوزيلند ميباشد. مزارع ساخته شده توسط انسان اين گياه، براي مصارف دارويي و برآورد مواد اوليه صنعتي از اين گياه در مناطق وسيعي در اتريش)منطقه والدويرتل)، آلمان، مجارستان، لهستان، چين و آرژانتين قرار داشته و در مناطق اروپايي کاشت اين گياه، هر ساله در بين ماه‌هاي مارس تا آوريل انجام و برداشت آن در ماه اگوست در حدود ? تا ? هفته بعد از گل دادن اين گياه در دو مرحله (بريدن و تميزکردن يا خرمن‌کوبي) انجام ميشود.
ترکيبات
دانه خار مريم، داري تقريباً ? تا ? درصد سيليمارين و عصاره اين گياه حاوي ??–?? درصد سيليمارين و ?? تا ?? درصد اسيد چرب مي‌باشند. سيليمارين اين گياه داراي هفت نوع (فلاونوليگنان(سيليبين نوع A، سيليبين نوع B، ايزوسليبين نوع A، ايزوسليبين نوع B، سيليکريستين، ايزوسليکريستين و سيليديانين و يک (تاکسيفولين (زردينه يا رنگ ساز زرد ميباشد. عصاره دانة خشك گياه داراي ۱ الي ۴ درصد سيليمارين است كه شامل فلاونوييدها از جمله سيليبين A و B، سيليديانين، سيليكريستين و ديهيدروسيليبين است .ديگر فلاونوليگنانهاي موجود در عصاره اين گياه شامل سيلاندرين، سيليبينوم، سيليه رمين و اسيدهاي ميرستيك، پالميتيك و استيريك ميباشد كه ممكن است خواص محافظت كبدي داشته باشند .به علاوه دانة خشك گياه داراي ۱۵ الي ۲۰ درصد روغن ميباشد كه خواص دارويي ندارد .
خواص
طبيعت گياه خار مريم گرم است.
خواص گياه خار مريم به‌طور خلاصه عبارتند از:
– خار مريم ميزان التهاب را کاهش داده و تاثيرات آنتي‌اکسيدان بالقوه‌اي دارد. آنتي‌اکسيدان‌ها از سلولهاي بدن در برابر آسيب‌ديدگي ناشي از فرآيندهاي شيميايي حفاظت مي‌کنند.
– اين گياه در درمان اختلالات فوق کليوي و سندرم روده ملتهب کاربرد دارد و براي درمان اختلال پوستي «داءالصدف» نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
– يکي از بهترين گياهان محافظ کبد و سم زدايي از کبد، خار مريم ميباشد.
– از خواص خار مريم حل سنگ‌هاي صفراوي و پيشگيري از ايجاد اين بيماري است.
– يکي از مهمترين خواص خار مريم کاهش ميزان سلولهاي سرطاني است، به طوريکه مصرف گياه خار مريم در مقابله باسرطان پروستات، سرطان سينه و سرطان رحم موثر بوده و رشد و توسعه سلولهاي سرطاني را کاهش ميدهد.
– خوردن گلچه‌هاي خار مريم اثرات منفي داروهاي مربوط به شيمي درماني را کاهش ميدهد و تاثير مثبت آن را زياد مي‌کند.
– خوردن گلچه‌هاي گياه خار مريم در کاهش ميزان کلسترول خون تاثير دارد.
– مصرف گياه خار مريم، مقاومت انسولين در بيماراني که از نوع ديابت ? رنج مي‌برند را کاهش ميدهد.
– اين گياه نوعي آنتي‌اکسيدان قوي به شمار رفته و از بدن در برابر آسيبهاي سلولي ايجاد شده از راديکال‌هاي آزاد محافظت مي‌کند (خاصيت ضداکسيدان آن چندين بار از ويتامين E بيشتر است و از اين طريق محافظ خوبي براي کبد است).
– از خواص خار مريم محافظت کليه از تاثير مواد شيميايي است (سيلي مارين موجود در گياه خارمريم اثر مخرب مواد شيميايي بر روي کليه را کاهش داده و محافظ خوبي براي کليه‌هاست.(
آثارفاماکولوژي ومصرف درماني
قلب وعروق
آثار فارماكولوژي و مصرف درماني قلب و عروق گزارش مطالعات آزمايشگاهي حاكي از آن است تجويز سيليمارين به حيوانات آزمايشگاهي مبتلا به چربي خون بالا از تشكيل پلاك آترواسكلروز در آئورت آنها پيشگيري نموده است .
اختلالات كليوي
گزارش شده است كه سيليبين موجود در سيليمارين، مسموميت كليوي ناشي از تجويز سيسپلاتين را در موش آزمايشگاهي مهار نموده است .به علاوه سيليبين موجب مهار اختلالات كليوي ناشي از اثر سيكلوسپورين در موش آزمايشگاهي شده است .
بيماريهاي كبدي
فرآورده هاي اين گياه از تخمهاي داخل ميوه تهيه مي شوند. تخمهاي آن حاوي ۵/۱ تا ۳ درصد سيلي مارين است. سيليمارين در واقع از گروهي از عناصر به نام فلاون ليگناند تشكيل شده است. مهمترين فلاون ليگنان همانا “سيلي بارين” (كه گاهاً به آن سيلي بين گفته ميشود) است. ساير عناصر فلاون ليگناند موجود در سيلي مارين عبارتند از: ايزوسيلابين، دي هيدروسيلي بين، سيلي ديانين و سيلي چرستين.
آزمايش‌هاي علمي بر روي حيوانات حاکي از اين اينست که سيليمارين موجود در اين گياه ميتواند داراي خاصيت هپاتوپرتکتيو باشد، يعني خاصيتي که باعث ميشود سلولهاي کبد از سموم محافظت بشوند.
اگر با مشكلات و ناراحتي كبد دست به گريبان هستيد يا اگر الكل زياد مصرف مي كنيد (يا در گذشته زياد مصرف مي كرديد) پزشك معالج شما احتمالاً مصرف خار مريم را توصيه خواهد كرد. اين گياه مي تواند در رفع عارضه كبد در صورت مصرف زياده از حد استامينوفن (مسكن غير آسپيريني) مؤثر باشد. گياه خار مريم همچنين در افزايش ميزان جريان صفرا مؤثر است و به كاهش علايم بيماري پسوريازيس كمك مي كند. لازم است از كپسولهاي استاندارد استفاده كنيد. اين توصيه بدان خاطر است كه سيلي مارين موجود در تخم خار مريم را نمي توان به راحتي جذب كرد.
سيلي مارين در صورت متمركز بودن به سرعت وارد سيستم بدن شما ميشود و اين ماده به صورت كپسول از فشردگي بيشتري برخوردار است. از مصرف عصاره هاي الكل اجتناب كنيد. ميزان مصرفي توصيه شده اين گياه عبارت از مصرف روزانه ۱۲ تا ۱۵ گرم گياه خشك (۲۰۰ تا ۴۰۰ ميلي گرم سيلي مارين) است. اگر بنا به آسيب ديدگي كبد از خار مريم استفاده مي كنيد (آسيب ديدگي ناشي از الكل، انواع دارويا مواد شيميايي)، ميزان توصيه شده مصرف روزانه سه بار ۱۲۰ ميلي گرم گل خار مريم (حدود سه كپسول) است.
مطالعات آزمايشگاهي و باليني متعددي حاكي از آن است كه سيليمارين كبد را در برابر مسموميتهاي ناشي از تتراكلريدكربن، استامينوفن و تتراكلرومتان محافظت .گزارش شده است كه سيليمارين با مكانيسمهاي متعدد از جمله تحريك DNA پوليمراز، تثبيت غشاي سلولي، مهار راديكالهاي آزاد و افزايش غلظت گلوتاتيون سلولي اثر محافظت كبدي از خود نشان ميدهد .تحريك DNA پوليمراز توسط سيليمارين موجب افزايش سنتز ريبوزومال RNA و در نتيجه بازسازي سلولهاي كبدي ميشود. افزايش غلظت گلوتاتيون سلولي نيز موجب تثبيت سوپراكسيد دسموتاز و گلوتاتيون پراكسيداز سلولي ميگردد. سيليمارين همچنين با مهار چرخه ليپواكسيژناز (lipoxygenase )و مهار توليد لوكوترين و راديكال آزاد در سلولهاي كوپفر كبد موش موجب كاهش التهاب كبدي ميشود.به علاوه سيليبين در سلولهاي هپاتوسيت موش از توليد ليپيد پراكسيداسيون و آسيب سلولي پيشگيري ميكند .تحقيقات متعدد بر روي حيوان زنده حاكي از آن است كه سيليمارين، سلولهاي كبد را در برابر انواع آسيبها از جمله ويروسها، مواد شيميايي، مواد سمي طبيعي مانند سم قارچ آمانيتا و الكل محافظت مينمايد. پيشدرماني حيوانات آزمايشگاهي با سيليمارين آنها را در برابر مسموميت كشنده ناشي از قارچ آمانيتا محافظت ميكند. در سگها تجويز سيليبين (kg/mg) 50 آنها را در برابر مسموميت ناشي از دوز كشنده قارچ آمانيتا حتي بعد از ۴۰ ساعت از تجويز آن محافظت كرده است .به علاوه پيشدرماني حيوانات آزمايشگاهي با سيليمارين، آنها را از مسموميت كبدي و توليد پراكسيداسيون ليپيد، ناشي از تجويز هالوتان، تاليوم تتراكلريدكربن، و استامينوفن به طور معنيداري پيشگيري ميكند . تجويز سيليمارين و سيليبين به موش صحرايي موجب مهار فعاليت آنزيمهاي كبدي از قبيل گاماگلوتاميل ترانس پيتيداز (GGT) ،آلانين ترانس آميناز( (ALT و آسپارتات ترانسآميناز (AST)شده كه حاكي از مهار مسموميت كبدي ناشي از اثر الكل است .سيليمارين فيبروز كبدي ناشي از انسداد مجاري صفراوي در موش را مهار ميكند . سيليمارين در طب سنتي در كشورهاي اروپايي جهت درمان انواع بيماريها و اختلالات كبدي مصرف ميشود .تحقيقات باليني حاكي از آن است كه مصرف ۱۲۰ ميليگرم سيليبين (كمپلكس با فسفاتيويل كولين) دوبار در روز به مدت ۲ ماه به طور معني داري منجر به كاهش AST و ALT در سرم خون بيماران كبدي شده است . در يك مطالعه كه روي تعداد ۲۶۳۷ بيمار مبتلا به اختلالات كبدي مزمن انجام شد، تجويز عصاره سيليمارين فرموله شده به نام Legalon به مدت هشت هفته موجب كاهش معني دار در ميزان آنزيم كبدي در ۸۸ درصد بيماران شد. عوارض جانبي دارو در كمتر از ۱ درصد بيماران مشاهده شد .سيليمارين به طور گسترده اي در درمان مسموميت ناشي از قارچ آمانيتا استفاده ميشود. اين درمان موجب كاهش مرگ و مير به ميزان ۸۰-۶۰ درصد در بيماران شده است .تجويز سيليبين وريدي )day/kg/mg 50 -20 به مدت ۳ تا ۴ روز) تا ۴۸ ساعت بعد از مسموميت با قارچ آمانيتا موجب مهار آسيب كبدي به طور كامل ميشود. در يك مطالعه كه روي ۲۰۵ فرد مسموم شده با قارچ آمانيتا انجام شد ۴۶ مورد مرگ در گروه درمان نشده گزارش شد. اما در گروه ۱۶ نفري كه سيليبين تجويز شد، هيچ مرگ و ميري گزارش نشد .در بررسي ديگري، ۱۸ نفر كه با قارچ آمانيتا مسموم شده بودند، تحت درمان با سيليبين قرار گرفتند. نتايج نشان داد تنها يك نفر كه قارچ را جهت خودكشي مصرف كرده و تا مدت ۶۰ ساعت درمان نشده بود فوت نموده است.
كاهش چربي
مطالعات آزمايشگاهي حاكي از آن است كه سيلي مارين موجب بهبود دفع LDL
و كاهش سنتز كلسترول در سلو لهاي كبد و همچنين پيشگيري از عوارض ناشي از كلسترول بالا وكاهش تشكيل پلاك آترواسكلروز در موش و خرگوش هايپركلسترولمي ميشود. نتايج تحقيقات باليني حاكي از آن است كه سيليمارين ميتواند به عنوان يك كاهش دهنده كلسترول خون در بيماران هايپركلسترولمي مطرح شود. در ۱۵ بيمار هايپركلسترولمي مصرف سيليمارين با دوز ۴۲۰ ميليگرم يك بار در روز موجب كاهش غلظت كلسترول در صفرا در مقايسه با گروه كنترل شد، كه نشان دهنده كاهش سنتز كلسترل در كبد است .در يك مطالعه باليني كه روي ۱۴ بيمار هايپرليپيدمي نوع دوم صورت گرفت، سيليمارين با دوز ۴۲۰ ميليگرم موجب كاهش ميزان كلسترول تام و افزايش ميزان كلسترول HDL خون بيماران شد.
سيستم عصبي
گزارش شده است كه مصرف الكل موجب كاهش يادگيري در نوزادان موش ميشود. اما تجويز همزمان سيليمارين به موشها از اين اختلال در نوزادان پيشگيري ميكند .التهاب سلولهاي عصبي عامل مهمي در تشديد آسيب سلولهاي مغزي است. سيليمارين با مهار التهاب سلولهاي مغزي در پيشگيري اين آسيبها موثر است به علاوه، سيليمارين باعث مهار آسيب مغزي ناشي از لخته شدن خون در عروق مغزي ميشود .همچنين تاثير سيليمارين در بهبود هدايت عصبي در رشته هاي عصبي بيماران ديابتي به اثبات رسيده است .
غدد درون ريز
داده هايي كه از مطالعه بر روي حيوان به دست آمده است، نشان ميدهد كه سيليمارين، پانكراس را از آسيب ناشي از مواد شيميايي از جمله آلوكسان و سيكلوسپورين محافظت ميكند.در يك كارآزمايي ۶۰ بيمار الكلي مبتلا به سيروز كبدي كه ديابت مقاوم و وابسته به انسولين نيز داشتند تحت درمان با سيليمارين قرار گرفتند (لگالون ۲۰۰ ميليگرم ۳ بار در روز).نتايج نشان دهندة كاهش معني داري در قند خون ناشتا، قند خون متوسط روزانه، گليكوزوري و نياز به انسولين در طول مدت ۶ ماه بود .
اثرات هماتولوژيك
يكي از اثرات مهم سيليمارين خواص آنتياكسيداني آن روي تركيبات خوني است. اكسيداسيون تركيبات خوني در تشديد بيماريهاي قلبي عروقي و ديگر بيماريهاي مزمن موثر است. گزارش تحقيقات آزمايشگاهي نشان داد كه سيليمارين از هموليز گلبول قرمز ناشي از تجويز مس و پراكسيد هيدروژن و ديگر مواد توليدكننده راديكال آزاد اكسيژن پيشگيري ميكند .
سيستم ايمني
داده هاي آزمايشگاهي نشان دهندة اين است كه سيليمارين، بر روي حركت نوتروفيلهاي غيرتحريك شده و فعاليتهاي كموتاكتيك و فاگوسيتيك، هيچ تاثيري ندارد. اما وقتي كه نوتروفيلها تحريك ميشوند، سيليمارين از آزاد شدن ميلوپراكسيداز از آنها جلوگيري ميكند. تلقيح نوتروفيلها همراه با سيليبين از عمل ممانعت كننده هاي حركت لكوسيتها (FML)جلوگيري ميكند .در يك كارآزمايي دوسويه كور با كنترل دارونما بر روي ۴۰ بيمار مبتلا به سيروز الكلي، درمان با سيليمارين باعث افزايش لكتين شد كه القاكنندة تغيير شكل لنفوبلاست است. همچنين كاهش و لنفوسيتوتوكسيتي به طور معني داري نسبت به گروه كنترل، سركوب شد .
اثرات ضدسرطاني
مواد موجود در گياه ماريتيغال (خار مريم) داراي خواص ضد سرطاني است و ميتواند در پيشگيري و درمان بسياري از سرطان‌ها موثر باشد.فلاونوئيد سيلي مارين موجود در خار مريم شامل سيلي بينين،سيلي ديانين، سيلي كريستين است که براي درمان بيماريهاي کبدي و صفراوي استفاده شده است.
.اثر ضد سرطاني سيلي مارين روي سلولهاي سرطاني پروستات، پوست،سينه،تخمدان،مغز و کاهش قند خون در بيماران ديابتي به اثبات رسيده است.
سيلي بينين موجود در اين گياه داراي خاصيت ضد سرطاني است و ميتواند رشد سلولهاي سرطاني کبد را در رده‌هاي مختلف مهار کند.با توجه به تأثير گسترده ضد سرطاني اين ماده و پائين بودن عوارض جانبي آن ميتواند در درمان مبتلايان به سرطان کبد تاثير گذار باشد
داده هاي آزمايشگاهي نشان ميدهد كه سيليمارين و به خصوص سيليبين موجود در آن اثرات {بازدارنده شيميايي} (chemopreventive) در سلولهاي سرطاني اپيدرمال، پروستات، پستان موش و حيوان دارند .سيليمارين اثر سايتوپروتكتيو بر سلولهاي سرطاني پروستات و پستان انسان كه در مواجهه با كارسينوژن قرار داشتند دارد پيش تلقيح سلولهاي سرطاني با سيليبين قبل از مواجهه با آدريامايسين، اثر آدريامايسين در جلوگيري از رشد سلول را افزايش ميدهد . به علت اثرات آنتي اكسيداني قوي گياه خارمريم اين نگراني وجود دارد كه اين گياه در تثبيت عمل سيتوتوكسيتي داروهاي كموتراپي كه از طريق مسيرهاي بيوشيميايي پراكسيداتيو عمل ميكنند تداخل ايجاد كند، اما در سلولهاي سرطاني پستان و تخمدان در انسان، سيليبين باعث تشديد اثرات (synergistic )سيتوتوكسيك سيسپلاتين و دوكسو روبيسين ميشود و هيچگونه شواهدي دال بر تداخل با اثر سيتوتوكسيتي آنها ديده نشده است . داده هاي حيواني مؤكد اين است كه سيليمارين از ايجاد سرطان (carcinogenesis ) در تومورهاي اپيتليالي مدلهاي موش مختلف، محافظت ميكند. مثلاً دادن سيليمارين به موشها، آنها را در برابر اثرات مواد شيميايي و اشعه UVB كه ايجادكنندة سرطان هستند، محافظت كرد.اثرات تحريكي سيليمارين بر روي DNA كبدي، بر روي سلولهاي غيرسرطاني است. در يك مطالعه بر روي موشهاي صحرايي كه هپاتوما داشتند، سيليمارين رشد تومور را تحريك نكرد .در مطالعات بر روي انسان، گزارشي وجود دارد كه مردي ۵۲ ساله با كارسينوم هپاتوسلولار ثابت شده از طريق بيوپسي كه غيرقابل جراحي بود، بعد از خود درماني با ۴۵۰ ميليگرم سيليمارين روزانه بيماريش بهبود پيدا كرد .
آنتي اكسيدان
فلاونوييدهايي مانند سيليمارين (و مخصوصاً سيليبين) به عنوان آنتي اكسيدانهايي بسيار قوي و اسكاونجرهاي )ناخالصي زداهاي) راديكال آزاد شناخته ميشوند. دادههاي آزمايشگاهي، در موشهاي صحرايي نشان ميدهد درمان دو هفته با سيليبين، آنها را از اثر القايي ليپيد پراكسيداسيون سيلكوسپرين حفاظت ميكند .سيليبين از پراكسيداسيون LDL در محيط آزمايشگاهي جلوگيري ميكند و لكوسيتهاي انساني را در برابر اثر هيدروژن پراكسيد كه باعث آسيب DNA ميشود محافظت ميكند .سيليمارين هم چنين اثرات آنتي اكسيداني در پلاكتهاي انساني دارد و در ميكروزومهاي كبدي و ريوي انسان، سيليمارين، به صورت آنتي اكسيدان و پاك كنندة راديكالهاي آزاد عمل ميكند كه در نتيجه عملي حفاظتي در برابر پراكسيداسيون چربي القا شده توسط مواد شيميايي فراهم ميآورد .داده هاي حيواني حاكي از آن است كه در موشهاي صحرايي افزايش بار آهن مزمن موجب استرس اكسيداسيون و آسيب كبدي شده كه سيليمارين اين مسموميت را مهار ميكند . در موشهاي صحرايي، پيش درماني با سيليمارين از زخمهاي معده كه توسط ايسكمي ايجاد ميشوند محافظت ميكند .مطالعات انساني نشان ميدهد، در بيماران با سيروز الكلي، سيليمارين، سطوح سوپراكسيد دسموتاز RBC و لنفوسيت را افزايش ميدهد. در نتيجه اثرات آنتي اكسيداني را بالا ميبرد. پوكي استخوان
تاكسيفولين موجود در عصاره سيليمارين خواص استروژني قابل ملاحظه اي دارد .به علاوه يك مقاله گزارش كرده است كه تركيب فلاونوييدي موجود در سيليمارين با بدون آنكه با رسپتور استروژني B اتصال پيدا كند، بر روي رسپتورهاي استروژني استخوان(Metaphysis of femur)تاثير ميگذارد اما هيچ تاثير آگونيست استروژني حتي اثر ضد استروژني نيز بر روي رحم نداشته است .
آب مرواريد
تجويز سيليمارين به موشهاي آزمايشگاهي از تشكيل آب مرواريد ناشي از تجويز گالاكتوز پيشگيري ميكند .
پسوريازيس
سيليمارين به صورت سنتي در درمان بيماري پسوريازيس استفاده ميشود. تاثير سيليمارين در بهبود پسوريازيس ممكن است به دليل دفع متابوليتهاي ناخواسته از سلولهاي بدن مخصوصاً كبد و همچنين مهار چرخه cAMP و مهار سنتز لوكوترينها باشد در بيماران مبتلا به پسوريازيس افزايش ميزان چرخه cAMP و سنتز لوكوترينها وجود دارد كه مهار آنها احتمالاً موجب بهبودي بيماري ميشود .
تاثيرات ديگر
سميت حاد: به دليل اثرات تحريكي اين گياه بر روي كبد و كيسه صفرا، برخي متخصصين گياهان دارويي براين اعتقادند كه يك اثر مسهلي خفيف ممكن است در چند روز اول مصرف ايجاد شود. اما در كارآزماييهاي كنترل شده تصادفي، اثرات جانبي اين گياه بيشتر از دارونما نبود. در حيوانات، سيليمارين حتي وقتي كه در دوزهاي بالا داده ميشود هيچ اثر جانبي قابل اهميتي ندارد. در بررسي چندين هزار بيمار نيز شيوع عوارض جانبي بسيار پايين بود و بيشتر به اختلالات گوارشي خفيف محدود ميشد.
سميت مزمن: مصرف طولاني مدت اين گياه هيچ گونه ريسك نابهنجاري ندارد و بسيار مطمئن است. هيچ گزارشي در عدم منع مصرف اين گياه در جريان يك بيماري يا در بيماران با اختلال يك ارگان خاص موجود نميباشد.
تداخلات با ديگر گياهان دارويي يا داروهاي شيميايي
اين گياه نياز به انسولين را در بيماران ديابتي همراه با سيروز كبدي الكلي، كاهش ميدهد. اما هيچ مطالعه اي درباره اثر تغييردهندگي متابوليسم گلوكز توسط اين گياه در بيماران بدون بيماري كبدي وجود ندارد . در يك مطالعه دوسويه كور و ۶ بيمار زن كه به طور مزمن از داروهاي اعصاب و روان استفاده ميكردند و ميزان آنزيمهاي كبدي آنها از جمله ALT و AST افزايش يافته بود با مصرف ۴۰۰ ميليگرم سيليمارين دو بار در روز به مدت ۹۰ روز موجب كاهش ليپوپراكسيداز و آسيب كبدي در مقايسه با گروه كنترل شدند . سيليمارين عوارض داروهاي شيميايي مانند داروهاي ضدسرطان از جمله ,Paclitaxel Cisplatin,Methotrexate, Fluorouracil وكاهش دهنده چربي خون Pravastatin, Lovastatin, Clofibrate و داروهاي اعصاب و روان Tacrine, Haloperidolو ديگر داروها از جمله Oxide Nitrous، Cyclosporin Metronidazole،،Acetaminophen را روي كبد كاهش ميدهد .در اروپا همچنين سيليمارين در درمان آسيب هاي ناشي از آلودگي محيط كار مصرف شده است .
مصرف در حاملگي، شيردهي
مصرف سيليمارين در حاملگي، شيردهي و كودكان بلامانع است. البته عوارض جانبي استفادة طولاني مدت اين گياه در حاملگي، شيردهي و كودكان اثبات نشده است اما اين اطمينان بر اساس استفادة تاريخي طولاني مدت آن به عنوان غذا مفروض انگاشته ميشود. مصرف اين دارو در درمان خارش پوستي ناشي از انسداد مجراي صفرا در زنان حامله پيشنهاد شده است. به علاوه مصرف آن در زنان حامله موجب مهار آسيبهاي كبدي ميشود. تجويز آن در زنان حامله كه با قارچ آمانيتا مسموم شده اند ضروري ميباشد .
استفاده خوراکي
ريشه‌هاي اين گياه را مي‌توان به طور خام يا جوشانده شده به همراه کره يا کباب شده خورد، شاخه جوان آن را مي‌توان تا ريشه بريد و آن را آب‌پز نموده و مصرف کرد. در گذشته شاخه‌هاي خاردار تازه دور گل اين گياه را همانند کنگر فرنگي مي‌خورده‌اند. همچنين ساقه اين گياه را مي‌توان بعد از پاک کردن، براي رفع تلخي در طول يک شب در آب خيساند و آنرا به صورت استفاده در خورشت مصرف کرد. برگهاي اين گياه را نيز مي‌توان اول از خارها پاک نمود و بعنوان يک جايگزين براي اسفناج مصرف کرد يا مي‌توان به صورت خام آنرا به سالاد اضافه نمود. همچنين مي‌توان با پاک کردن اين گياه، يعني قطع کردن يا ساييدن ساقه و برداشتن برگهاي خارمانند اطراف گلها و حذف گلبرگهاي صورتي رنگ بصورتي که دانه‌هاي آنها از آن جدا نشود، مي‌توان کاسه دان گل به همراه دانه‌هاي آن را نيز به صورت خام يا جوشانده يا در سالاد مصرف نمود. همچنين مردمان جنوب ايران (منطقه گراش، لار و …) کاسه دان به همراه دانه‌هاي اين گياه را به ترشي نيز تبديل مي‌نمايند.
موارد منع مصرف
خار مريم معمولاً براي مصرف مقدار کم داراي عوارض خاصي نيست. اما درصورت مصرف بيش از حد اين گياه، عوارض جانبي همچون حساسيت پوستي، اگزما، سردرد و تهوع، ضعيف شدن قوه چشايي، عرق کردن و ضعف را بهمراه دارد. همچنين خار مريم باعث پايين آمدن سطح قند خون خون ميشود. به همين دليل به افراد داري سطح قندخون پايين يا داراي ديابت و کساني که به هردليل براي آنها داروهاي مرتبط با قند خون تجويز شده، هشدار براي مصرف کردن داده ميشود.
سازمان دارو و مواد غذايي آمريكا خار مريم را به عنوان يك مكمل غذايي منظور كرده است و از اينرو هيچ محدوديتي در استفاده از آن وجود ندارد. اگر طبق دستور مصرف، اين گياه دارويي را مصرف كنيد هيچ خطري متصور نيست. گاهي اوقات اين گياه اثر ملين خفيف دارد. اگر چنين حالتي رخ دهد، مقداري از مواد فيبري نظير قند، پسيليوم، سبوس جو يا پكتين ميل كنيد. مصرف اين نوع فيبر بايد از شلي مدفوع و هر نوع ناراحتي گوارشي را برطرف كند.
