دمنوش بهلیمو

به ليمو

گياه به ليمو با نام علمي  Lippia citriodora از خانواده شاه پسند ( Verbenaceae) . درختچه اي است به ارتفاع ۵/۱ تا ۲ متر ، داراي ساقه دراز ، زاويه دار ومنشعب ، با برگهاي ساده ، خشن ، كامل ، فراهم ومجتمع به تعداد ۳-۴ عددي مي باشد . اين گياه برگهاي سبز روشن با بوي مشابه ليمو دارد . برگ و اسانس به ليمو را بايد دور از نور، در جاى خنک و در ظروف در بسته نگهدارى کرد.  برگ‌هاي خشک شده‌ آن مي‎توانند سال‌ها عطر و بوي خوش خود را حفظ کنند.

محل رويش

به ليمو در اصل بومي آمريكاي جنوبي و در كشورهايي مثل مراكش ، فرانسه ،پرو ، آرژانتين و شيلي گذارش شده . ساير كشورها از جمله كشورهاي اروپايي وايران اين گياه را وارد كرده وكشت مي نمايند .

شرايط جغرافيايي ، نوع اقليم و شرايط مختلف كشت روي خصوصيات مورفولوژيكي و مواد موثره گياه تاثير مي گذارد.

از نظر مقايسه مواد عمده اسانس گياه به ليموي بررسي شده در ايران با نمونه هاي كشورهاي ديگر ، بيشترين شباهت ابتدا با نمونه فرانسوي و بعد نمونه مراكشي و بيشترين اختلاف با نمونه آرژانتيني مي باشد .

در ايران به ويژه در استان گلستان كشت شده و بخوبي پرورش مي يابد .

تركيبات شيميايي

اسانس استحصالي از بذرهاي به ليمو داراي بوي بسيار تند ونارنجي پررنگ وتيره (متمايل به قرمز ) است . بيشرين مقدار اجزاي اين اسانس را تركيبات ترپنوئيدي (شامل مونو وسزكويي ترپنوييدها ) تشكيل داده اند.

مونو ترپنوئيدهاي ژرانيال، نرال و ليمونن مقدار قابل توجهي از كل اجزاء را به خود اختصاص ، كه ميزان تركيبات اصلي يعني ژرانيال و نرال در مقايسه با ميزان آنها در برگها و سرشاخه هاي رويشي گياه بطور چشمگيري بيشتر است . ساير تركيبات شامل سينئول ، نرول و ۱-اكتن۳-ال ميباشد.

در ايران ميزان اسانس برگ گياه ۶/۰% است وبه نحو عمده شامل ۲۴ ماده مختلف ميباشد . ليمونن و سينئول تركيبهاي اصلي مي باشند .ژرانيول ، مگاژرانيول و كارمن فنيل اكسيد از ساير تركيبات اصلي اسانس مي باشد .

طي مطالعات ديگر از ساقه هاي اين گياه استيگماسترول و مونواستات و آن ، بتا آميرين ، بتا سيتوسترول و مونواستات و بنزوات جدا شده اند .البته مشخص نيست در گياه كشت شده در ايران نيز اين مواد وجود دارد يا خير .

خواص درماني

در فرهنگ گياه درماني و طب عوام ايران ، برگهاي اين گياه بصورت يك دم كردني  ضد تشنج ، مدر و برطرف كننده تپش قلب و سرگيجه مصرف دارد . همچنين در درمان عوارض مختلفي چون سوءهاضمه ، نفخ ، بعنوان مسكن در تسكين دردهاي عصبي ، شل كننده عضلات شكم و تب بر استفاده مي شود .  همچنين در احساس صداهاي مبهم در گوش موثر است.

در منابعي به اثر ضد ميكروبي اسانس به ليمو عليه ميكروفلور دندان (عمدتا نوع گرم مثبت)، مهار اثر تحريك كنندگي هيستامين واثر ضد اسهالي آن اشاره شده است .

طي بررسي ديگري از گياه فوق تركيبي به نام ( آكتئوزيد ) جدا كرده اند كه اثر آرامبخشي ضعيف و ضد تب از خود نشان داده است .

اخيرا نقش گياه به ليمو در پيشگيري و كنترل جهشها و نقش آن بعنوان آنتي اكسيدان نيز مورد توجه قرار گرفته است .

اثر اين گياه در مهار رشد ايشرشياكلي و ميكرو باكتريوم توبركلوزيس و استافيلوكوكوس اورئوس و احتمالا از طريق تخريب غشاء سيتوپلاسمي اين باكتريها نشان داده شده است . پماد تهيه شده از اين عصاره قادر است بروز عفونت را در محل آلوده به تاخير بياندازد، ولي قادر به جلوگيري از بروز عفونت زخم نمي باشد .

به عنوان ادويه در مصارف خانگي براي خوشبو و معطر کردن گوشت، ماهي، انواع مربا، پوره و… به کار مي‌رود. اسانس به‎ليمو در صنايع عطرسازي و تهيه ادکلن کاربرد دارد.بعنوان طعم دهنده در صنعت نوشابه سازي بكار ميرود.

مصرف به‎ليمو همچنين باعث تقويت حافظه مي‌شود و دهان شويه برگ‌هاي آن براي جلوگيري از پوسيدگي دهان مؤثر است. همچنين مي‌توان پودر برگ‌هاي خشک شده آن را به بستني اضافه کرد

موارد منع مصرف

در بيماران دچار نارسايي کليوي و همچنين در دوران آبستني و شيردهي بايد از مصرف زياد به ليمو اجتناب کرد. استفاده موضعي به ليمو ممکن است باعث حساسيت پوستي شود.