دمنوش گل گاوزبان

گل گاوزبان

گاوزبان از تيره بوراژيناسه راسته پولمونياسه ، كلاس ديوتيلدنس و جنس اكيوم مي باشد وبا نام انگليسي borage ، common buglass ، buglass وburrage  شناخته ميشود . اين گياه يك ساله ، علفي و كركدار است كه ارتفاع آن از ۷۰ تا ۱۰۰ سانتي متر متغير است .

ساقه هاي آن مستقيم و اغلب منشعب و تو خالي و پوشيده از تارهاي خشن است . برگهاي آن منفرد و ساده بوده كه برگهاي پاييني گياه داراي دمبرگ هستند . برگها پوشيده از كركهاي خشن است . گل آذين اين گياه گرزن است . رنگ گلهاي آن آبي مايل به ارغواني، زيبا و به ندرت سفيد يا گلي است .

ميوه آن نوك تيز و فندقي و سطح آن داراي برجستگيهاي كوچك و تيز مي باشد . فصل گلدهي گياه از آغاز ارديبهشت تا اواخر مرداد است .تكثير اين گياه از طريق بذر مي باشد .

اين گياه خود ناسازگار بوده و براي انتقال دانه گرده بين گياهان مختلف  ، نياز به حشرات گرده افشان با حداقل دو كندوي زنبورعسل در هكتار است .

محل رويش

گاوزبان از نواحي غربي مديترانه ، اسپانيا و آفريقاي شمالي منشا گرفته و از آنجا به مناطق ديگر انتقال يافته است . سوابق تاريخي نشان ميدهد كه مردم دوران قديم آن را  نمي شناخته اند و احتمال ميرود كه نخستين بار توسط maure ها كه مردماني از طوايف شمال آفريقا بوده اند به اسپانيا جهت پرورش انتقال يافته و از آنجا به نواحي ديگر منتقل شده است .

با وجود اين تئو فراست نر سه قرن قبل از ميلاد و بعدها ديوسكرويدپليني از گاوزبان بعنوان گياه نشاط آور ياد كرده اند .

گل گاوزبان در ايران بطور وسيعي بصورت خودرو در استانهاي شمالي همچون گيلان ، مازندران ، ارتفاعات كندوان ، كلاردشت  و چالوس يافت ميشود .

تركيبات

برگهاي گاوزبان داراي تركيبات زير است :

-ميزان كمي از آلكالوييدهاي پيروليزيدين شامل ليكوسامين ، اينترمدين ، سوپينين ، سوپيندين ، ميزان كمي امابيلين ، كولين .

– اسيدهاي چرب (۱/۹ درصد ) شامل آلفالينولنيك اسيد (۵۵ درصد ) و گامالينولنيك اسيد (بيشتر از۴درصد ) .

– سيليسيك اسيد (۵/۱ تا ۲/۲ درصد ) .

-پتاسيم ، كلسيم ، نيترات پتاسيم (۳ درصد ) ، اسيدهاي استيك ، لاكتيك وماليك .

-بورنسيتول ، سيانوژنها .

-همچنين برگهاي تازه تا ۳۰ درصد داراي موسيلاژ هيدروليز شونده به گلوكز ، گالاكتوز ، آرابينوز و آلانتويين ( مخصوصا در گياهچه ها ) هستند.

گياه گاوزبان دانه اي روغني دارد كه شامل ميزان بالايي از روغن خام (۳۳ درصد ) و پروتئين خام ( ۲۸ درصد ) . ميزان گامالينولنيك اسيد آن بخصوص بالاست كه مصارف دارويي و بهداشتي دارد .

در سلسله گياهي ، گامالينولنيك اسيد يكي از اسيدهاي چرب نادر است و فقط تعداد كمي از گونه هاي گياهي اين اسيد را سنتز ميكنند و در بسياري از اين گياهان منحصرا در بذر يافت ميشود.

عصاره گاوزبان داراي خاصيت آنتي اكسيداني قوي بوده و اين اثرات مربوط به تركيبات فنلي آن است .

در تحقيقي كه توسط وتاسينگه و همكارانش انجام شد مشخص گرديد كه رزماريك اسيد ، سينرژيك اسيد و سيناپيك اسيد از تركيبات فنلي موجود در عصاره گاوزبان ميباشند.

استفاده از آنتي اكسيدانهاي گاوزبان در فرمولاسيون غذايي (روغنها وفراورده هاي گوشتي ) به جاي آنتي اكسيدانهاي مصنوعي جهت تاخير در اكسيداسيون چربيها اضافه شود. و در محصولات بهداشتي پوست بعنوان تركيباتي كه uv  را جذب ميكنند وجود دارد.

خواص درماني

بر اساس کتاب قانون بوعلي سينا مزاج: گرميش نزديک به اعتدال است و کمي به سوي گرمي گرايش دارد، در آخر اول رطوبتي دارد. خوزي گفته‌است در آخر دوم سرد و تر است و اين نظريه از راستي دور است.

 

در فرهنگ سنتي ايران از جوشانده گل گاوزبان در مراسم سوگواري بعنوان

 

آرامبخش و همچنين در مشكلات قلب و عروق استفاده ميگردد.

گل گاوزبان داراي طبيعت گرم و اثر نشاط آور، مقوي تمام بدن و آرامش بخش است.

 

گل گاو زبان و برگ‌هاي آن تصفيه کننده خون است. آرام کننده اعصاب است.باعث تعريق مي شود، ادرار آور است ، کليه‌ها را تقويت مي‌کند ، سرماخوردگي را برطرف مي‌کند ، براي از بين بردن سرفه از دم کرده گل گاو زبان استفاده کنيد، در درمان برونشيت موثر است، بي اختياري دفع ادرار را درمان مي‌کند،التهاب و ورم کليه را درمان مي‌کند ، در درمان بيماري سرخک و مخملک مفيداست ، ضماد برگ‌هاي گاو زبان براي رفع ورم موثر است ، برگهاي گاوز بان را بپزيد و مانند اسفناج از آن استفاده کنيد ، برگهاي تازه گل گاو زبان داراي مقدر زيادي ويتامين C مي‌باشد و در بعضي از کشورها آنرا داخل سالاد مي‌ريزند،گل گاوزبان تنظيم كننده ضربان قلب و ضد افسردگي است .

موثر در ناراحتيهاي قلبي

بيماريهاي قلبي عروقي دومين عامل مرگ ومير در ايران مي باشند و فشار خون بالا يكي از عوامل خطر بيماريهاي قلبي است كه به تنهايي علامتي ندارد اما عوارض خطير و اغلب مهلك آن بصورت آسيب رگها ، نارسايي كليه ، نارسايي قلب، سكته قلبي و بويژه سكته مغذي بروز ميكنند .

گياه گل گاوزبان حاوي آنتي اكسيدان ، موسيلاژ ، فلاونوئيد ، آنتوسيانين با آگليكون دلفينيدين و سيانيدين ميباشد همچنين اسيد گامالينولنيك اسيد .ارزش بالا وافزايش تقاضاي گاوزبان به سبب افزايش مستندات مربوت به كيفيت اسيدهاي چرب و همچنين ميزان آنها در رژيم غذايي انسان از نظر سلامت و نقش اسيدهاي چرب آن در بهبود آترواسكلروسيس يا تصلب شرايين است.

موثر دراختلال وسواسي

اختلال وسواسي- اجباري پديده جديدي نيست ، جان بانيان و چارلز داروين از جمله افراد برجسته اي با شمار مي روند كه در گذشته مبتلا به اين اختلال فلج كننده بوده اند . تحقيقات همه گير شناسي نشان داده است كه شيوع مادام العمر اختلال وسواسي اجباري دو تا سه درصد مي باشد . اين اختلال چهارمين بيماري روانپزشكي از لحاظ شيوع است و در بزرگسالان ابتلاي آن در مرد و زن يكسان مي باشد . اختلالات رواني در ميان بيماران دچار اختلال وسواسي –اجباري شايع است . از قبيل اختلال افسردگي عمده حدود ۶۷ درصد و جمعيت هراسي ۲۵درصد .

آزمايه هاي باليني نشان داده كه نوعي كژ تنظيمي سروتونين در ايجاد علائم وسواس و اجبار در اين اختلال دخيل است .

داروهاي ضد اضطراب ودرمانهاي شناختي و رفتاري از اركان درمان اين اختلال محسوب ميشود . كه اين درمان موجب بهبود نشانه ها و بازگشت عملكرد رواني – اجتماعي شده و از عود بيماري جلوگيري ميكند . از آنجاكه داروهاي شيميايي عوارض جانبي فراواني دارد گياهان دارويي جايگذين مناسبي مي تواند باشد . با  توجه به شواهد قبلي احتمال اثربخشبي ساپونين  موجود در عصاره گل گاوزبان در اين اختلال وجود دارد كه در اين صورت محل اثر اين گياه برروي سيستم سروتوژنيك ميباشد .

موثر در سلامت پوست

براساس تحقيقات انجام شده پوست بدن انسان قادر به بيوسنتز گامالينولنيك اسيد از پيش ماده لينولنيك اسيد يا آراشيدونيك اسيد نيست و مصرف روزانه روغن بذر غني از گياه گاوزبان  سبب بهبود قابل ملاحظه وظيفه پوست در جلوگيري از ورود مواد ناخواسته در افراد مسن ميگردد .پس از مصرف روغن گاوزبان ، خارش وخشكي پوست كاهش مي يابد وپوست را تازه و مرطوب نگه ميدارد.

موارد منع مصرف

– مصرف جوشانده گل گاوزبان به ويژه دردوزهاي بالا براي افرادي با سابقه فشار خون بالا و در معرض استرس ، خوردن نمك و ساير عوامل بالابرنده فشار خون قرار دارند خظرناك مي باشد .

 

– پيرو ليزيدين(p) يک ترکيب هترو سيکليک مي باشد.p يک آلکالوئيد است که توسط برخي از گياهان ، به خاطر مقاومت در مقابل حشرات ساخته مي شود.

به نقل از يک پزشک متخصص اورولو‍‍ژيست، بيشتر از ??? نوع آلکالوئيد p در بيش از ? هزار گياه تا به حال شناسايي شده است. خانواده بوراژنياسه ، بيشترين گياهاني هستند که اين آلکالوئيد ها را مي سازند. اين آلکالوئيد ها ، هپاتوتوکسيک بوده و ممکن است علاوه بر صدمه به سلول کبد، باعث فيبروز و انسداد وريدهاي کبد و سرطان کبد نيز بشوند. گل گاو زبان از خانواده ي بورژانياسه بوده و يکي از گياهاني است که در آن آلکالوئيد هاي p وجود دارد و مصرف آن هر روز به مدت سه هفته ممکن است باعث صدمه اي شديد و نکروز کبد در انسان بشود. بسياري از حيوانات به علت دارا بودن متابوليسم سريع p و دفع اين آلکالوئيد ها ، در مقابل اثر اين آلکالوئيدها مقاوم هستند.

-گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئيد براي زنان حامله و شيرده مضر است.

-نکته ي ديگري که بايد متذکر شد اين است که معمولاً با گل گاوزبان، سنبل الطيب نيز مصرف مي شود بايد بدانيد که مصرف زياد سنبل الطيب، در کنار خاصيت آرام بخشي، مي تواند باعث مسموميت شود. مقدار زياد اين داروي گياهي، علائمي مثل خستگي، احساس سبکي سر، گشاد شدن مردمک چشم و مسموميت کبدي به دنبال دارد و مصرف آن همراه با داروهاي سيستم عصبي مرکزي مثل ضد افسردگي ها، ضد اضطراب ها، آرام بخش ها، خواب آورها و آنتي هيستامين ها مي تواند بسيار خطرناک باشد.

 

-مصرف بيش از ۵ روز مداوم اين گياه ممکن است باعث عادت شود؛ بنابراين پس از ۵ روز استفاده از آن در صورت نياز، ۳ روز فاصله انداخته و سپس دوباره مصرف کنيد.

مصلحات

گل گاوزبان افزاينده فشار خون است كه مصلح آن ليمو عماني مي باشد .

سنبل الطيب اثر كاهندگي فشار خون دارد و اثر آرامبخشي دارد ، مصرف آن

همراه گل گاوزبان توصيه ميشود.