زيره سياه
زيره سياه گياهي است علفي، دو لپه ،چند ساله ، خودگشن و از خانواده چتريان (Apiaceae ) كه با نام علمي Bunium persicum boiss معروف بوده و در زبان انگليسي Black caraway ناميده مي شود . ارتفاع آن به ۳۰ تا ۸۰ سانتيمتر مي‌رسد، ريشه‌اش راست و دوکي شکل و گوشت‌دار و ساقه‌اش بي‌کرک و شفاف است و برگ هايش به رنگ سبز و در قسمت فوقاني ساقه داراي دمبرگ کوتاهي است که‌انتهاي آن به‌صورت غلافي ساقه را فرامي‌گيرد، گل آذين آن چتر مرکب و گل هايش کوچک و سفيد رنگ است و ميوه‌اش بيضي شکل به رنگ قهوه‌اي تيره يا مايل به زردو شفاف است
محل رويش
زيستگاه طبيعي زيره سياه درسطح جهان آسياي مركزي ، غربي ، اروپاي جنوب شرقي و در گستره ايران ، استانهاي تهران ، قزوين ، كرمان ، خراسان ،بندر عباس ، اصفهان ، فارس ، سمنان ويزد ميباشد .
تركيبات
زيره سياه حاوي تانن، موم، مواد رزيني، يک روغن ثابت سبزرنگ، موسيلاژ، مواد قندي، مواد ازته و اسانس که شامل دي‌هيدروکاروئول، نوعي ترپن به‌نام‌کارون و دونوع ستن ميباشد.
بذر آن داراي ۴تا ۷ درصد اسانس ميباشد كه حاوي تركيبات ارزشمندي نظير كومين آلدييد ، گاما ترپينن ،پاراسيمنن ، بتا پينن ، آلفا پينن ، ميرسن و ليمونن است.
قسمت مورد استفاده داروي زيره سياه ميوه آن است که در تيره ماه سال دوم باقطع کامل گياه صورت مي‌گيرد و مي‌گذارند تا برسد.اسانس زيره سياه بعنوان طعم دهنده در صنايع غذايي كاربرد
خواص درماني
طبع زيره سياه خيلي گرم و خشک است .
از خواص دارويي آن مي توان به افزايش ترشح شير ، كاهنده قند خون ، اشتها آوري ، هضم كننده ، رفع اسپاسمهاي معده واثرات ضد سرطاني ، ضن تشنج ، ضد حشره وضد آسم اشاره كرد
زيره سياه داراي خواص مدر، بادشکن، مقوي، قاعده‌آور، نيرودهنده ، ضد کرم، قابض، معرق، مقوي معده،قاطع اسپرم است
زيره سياه در موارد بلع هوا، نفخ شكم، دل پيچه کودکان، انگل معده و روده، دفع بادهاي کليه و مثانه وروده، تنگي نفس، خفقان سرد، سکسکه نفخي، استسقاء به‌کار مي‌رود .
مقوي بدن و چاق کننده است. معده را گرم و تقويت مي‌کند وضدعفوني كننده است..
دم کرده يک قاشق مرباخوري ميوه له شده زيره سياه در نيم ليتر آب جوش‌براي تنبلي اعمال گوارشي ۲ ـ ۱ گرم ، بي‌اشتهايي، باد يا درد روده مصرف ميشود و دانه زيره را يا مي‌جوند و يا از گرد گياه مخلوطي در آب ميل مي‌نمايند.
براساس تحقيقات انجام شده توسط دانشجويان دانشگاه آزاد و اعضاء هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي گرگان، مصرف زيره سياه يا روغن آن در رفع سوء هاضمه و دل دردهاي کودکان و تنگي نفس نيز، کاربرد فراواني دارد، اين گروه با تحقيقات خود دريافتند: دم کرده زيره سياه همراه با گياه ” اوجي ” در رفع اسهال، نفخ و سندرم تحريک پذيري روده مفيد است و بررسي ها نشان داد که اين گياه داراي خواص ضد عفوني کنندگي، ضد کرم، ضد تشنج و شل کننده عضلات بوده و مقوي و نيروبخش است؛ بنابراين مصرف آن به افراد داراي مشکلات مذکور توصيه مي شود .
اسانس زيره سياه خاصيت ضد اكسايشي داشته و در طعم دهنده هاي غذا ، نوشابه ، شكلات وپنير استفاده ميشود.
– اثر بازدارندگي اسانس روغني زيره سياه روي قارچ كانديدا آلبيكس
گونه هاي كانديدا نوعي مخمر از خانواده كريپتو كوكاسه و از رده بلاستومايسيتها ميباشند . يكي از مهمترين آنها كانديدا آلبيكنس است كه عامل ايجاد عفونت از جمله برفك دهان ، واژينال و انيكومايكوزيس عفونت كانديدايي ناخن ميباشد.
كانديدا آلبيكنس فلور نرمال مخاط دستگاه هاي تنفسي ، گوارشي ، تناسلي و پوستي است و در طي زايمان يا مدت كمي بعد از آن به نوزاد منتقل مي شود .
اين گونه به ندرت در افراد سالم ايجاد بيماري كرده اما در افراد با فاكتورهاي زمينه اي مستعد كننده نظير نقص سيستم ايمني ، سرطان ، لوسمي ، مصرف آنتي بيوتيك وسيع الطيف ، حاملگي ، ديابت ، سوختگي ودريافت پيوند سبب بروز بيماري مي شود.
بر اساس مطالعات انجام شده اسانس روغني زيره سياه داراي اثر آنتي اكسيدان و آنتي باكتريال ميباشد و اثر مهار كنندگي بر رشد اين قارچ دارد مدت زمان مهار رشد قارچ تابع غلطت اسانس در محيط ميباشد.
موثر در استرس اكسيداتيو
عفونت يا سپسيس يكي از علل ايجاد التهاب حاد است كه درصد بالايي (۶۰% تا ۲۰% ) ازمرگ و مير را به خود اختصاص داده است . يكي از عوارض و مشكلات ناشي از سپسيس بهم خوردن تعادل سيستم دفاعي آنتي اكسيداني و سطح استرس اكسيداتيو در بدن است.
التهاب حاد ريوي وكليه از عوارض طولاني مدت سپسيس مي باشد كه در نهايت منجر به مرگ بيمار ميگردد .
اسانس روغني استخراج شده از دانه هاي زيره سياه كه جزو منوترپنها هستند داراي خاصيت ضد التهابي مي باشند و مصرف خوراكي آنها باعث كاهش عوارض التهابات ميشود.
تحقيقات نشان مي دهد كه اسانس زيره سياه قادر است عوارض ناشي از التهاب حاد ريوي را كاهش دهد .كه اين اثر را مي توان به خواص فارماكوديناميكي و توضيع مونوترپنهاي اسانس زيره سياه در بدن نسبت داد و پرتودهي زيره به منظور افزايش مدت نگهداري اين گياه دارويي نيز هيچ گونه تاثيري در خواص آن ندارد .
تحقيقات روي اسانس بذر زيره سياه حاكي از برتري زيره سياه بومي استان يزد از نظر خواص آنتي اكسيداني مي باشد.
اثر ضد باكتريايي
هر روزه آنتي بيوتيك هاي جديدي براي درمان عفونتها ارائه ميشود به همين دليل استفاده از گياهان دارويي بعنوان مواد طبيعي كم خطر ، در دسترس و ارزان قيمت رايج شده است. زيره سياه داراي خواص ضد باكتريايي بالايي مي باشد .
قدرت مهار كنندگي و ميكروب كشي بالاي اسانس وعصاره زيره سياه ممكن است بدليل تركيبات ترپن دار و كومين آلدئيد موجود در بذر باشد.
موارد منع مصرف
موردي براي منع مصرف زيره سياه ذكر نشده .
